Основні напрямки дослідження українських прізвищ (кінець XVII – початок XXI ст.): I. Доробок українських ономастів

Abstract

This article analyses main trends in the study of Ukrainian surnames from the period between the late seventeenth and the early twenty-first centuries. It points out the topicality of research on regional anthroponymy and its contribution to the development of studies on dialects, lexis, word formation and other issues in linguistics. Proper names contain a wealth of linguistic and historical information on realities of a nation or a particular region. The analysed material demonstrates that scholars investigating Ukrainian surnames have devoted considerable attention to the formation and development of the Ukrainian anthroponymic system, the functioning of anthroponyms in language, and the origin and semantics of personal names. They have identified the main stages in the formation of Ukrainian surnames and outlined the development of their role as a sign common to all members of a family, focusing in particular on the processes that have fostered the formation and development of the Ukrainian surname system. They have also examined the lexical basis of surnames, and identified the most productive lexical groups in this regard. The article presents the state of research on the classification of Ukrainian surnames according to their motivation features and means of heir formation. It also sketches the prospects of further studies on Ukrainian anthroponomy. It points out that as yet there is no full register of Ukrainian surnames, and that some of the materials collected in particular regions have only been presented in dissertations and are often kept in private files of the researchers.

Artykuł dotyczy analizy głównych kierunków w badaniach nad ukraińskimi nazwiskami z okresu od końca XVII do początków XXI wieku. Wskazano na aktualność badań w zakresie antroponimii regionalnej, które w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju dialektologii, leksykologii, derywatologii i innych gałęzi językoznawstwa. Nazwy osobowe najpełniej odzwierciedlają językowe i historyczne realia dawnego życia całego narodu lub określonego regionu. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że badając nazwiska ukraińskie, naukowcy zwracają dużą uwagę na tworzenie i rozwój narodo wego systemu antroponomicznego, funkcjonowanie antroponimów w języku, pochodzenie i semantykę nazw osobowych. Badacze określili główne etapy kształtowania się i stabilizowania nazwisk jako oficjalnych znaków rodowych, zwracając uwagę zwłaszcza na procesy, które przyczyniły się do powstania i stabilizacji ukraińskiego systemu nazwisk. Zbadali także leksykalną bazę nazwisk i ustalili najbardziej produktywne grupy leksykalne stanowiące podstawę słowotwórczą współczesnych nazwisk ukraińskich. W artykule omówiono stan badań w zakresie podziału nazwisk według cech motywacyjnych i środków ich tworzenia. Przedstawiono perspektywy dalszych badań nad antroponimią ukraińską. Autorki zwracają uwagę na brak całościowego indeksu ukraińskich nazwisk i na to, że materiały zebrane w pewnych regionach zostały przedstawione tylko w dysertacjach i często są przechowywane wyłącznie w prywatnych kartotekach.